Ik wilde er niet aan. Want erkennen dat ik zou zijn opgegroeid met onveilige hechting gaf me het idee een slachtoffer te zijn. Of zielig ("ahhh ben jij onveilig gehecht?"). Of een KOPP-kind, dat zich moet verbinden met lotgenoten. Of een tekortkoming, die ik ook weer zou moeten compenseren. Tijdens een individuele retraite dit jaar hoorde ik mezelf tegen mijn begeleider zeggen"Onveilige hechting, daar sta ik boven!". Terwijl het niet erkennen ervan datgene was, wat me vandaag de dag nog steeds kan tegenhouden of aanvliegen. We hebben er samen naar gekeken met liefdevolle blik. Waarom mocht dit niet waar zijn?
Vanaf het moment dat ik me ben gaan interesseren voor lichaamsgericht werk, merkte ik hoe spannend ik aanraking vond. Ik kon dan niet meer vluchten in mijn gedachten en ik was ineens heel present, in het hier en nu. Dat ik tijdens mijn onderzoek voor mijn opleiding tot Traditionele Thaise Massagetherapeut op het onderwerp van ontwikkelingstrauma terecht was gekomen, was niet zo verwonderlijk.
Het wordt voor mij steeds duidelijker dat er een link bestaat tussen opgebouwde overlevingsmechanismes als de ouders of verzorgers niet in staat zijn het kind te reguleren en te voorzien in diens emotionele behoefte en het activeren van het zenuwstelsel. Hoe dat reageert in relatie tot de omgeving en tot anderen en in de relatie tussen "ik en de ander". Maar de reden waarom ouders of verzorgers dat nalaten werd me pas echt helder toen ik me verder verdiepte in opgroeien met emotioneel onvolwassen of afwezige ouders of narcistische vader of moeder. Het onvermogen (door welke reden dan ook) van ouders om dat te doen zorgt ervoor dat er geen veilige hechting kan ontstaan.
Het lastig vinden om vertrouwen te leggen in de ander komt in vele vormen en ieder heeft daar zo zijn eigen beschermingsmechanismes voor gemaakt. Ik heb er 45 jaar over gedaan om in te zien dat mijn moeder niet in staat was om mij emotioneel te verzorgen. En eigenlijk ook wel dat zij psychisch niet in orde was. Ik heb een aantal jaren geleden mijn verlies genomen en het contact verbroken. Het opgeven van onvoorwaardelijke liefde en loyaliteit naar ouders is een immense taak, die vaak tegennatuurlijk voelt en door de omgeving vaak niet wordt begrepen. Maar het was nodig om mezelf ruimte te geven en de beschermingspatronen die in die tijd van totale afhankelijk zijn opgebouwd los te laten en te vervangen voor nieuw repertoire.
Maar wat is hechting nou eigenlijk. En wat betekent onveilige hechting eigenlijk? Welke effecten heeft het op je dagelijks leven als volwassene? In dit blog neem ik dit met je door.
Wat is hechting?
Hechting is een diep emotionele band die zich ontwikkelt tussen een kind en zijn of haar verzorger(s). Deze band vormt de basis voor hoe we relaties aangaan en onderhouden in ons verdere leven. De hechtingstheorie, ontwikkeld door John Bowlby, benadrukt dat de kwaliteit van de hechting in de vroege kinderjaren een grote invloed heeft op de emotionele ontwikkeling en het gedrag van een persoon.
Veilige hechting
Een veilige hechting ontstaat wanneer een kind consistent zorg en emotionele steun ontvangt van zijn of haar verzorger(s). Kenmerken van een veilige hechting zijn onder andere:
Vertrouwen: Het kind vertrouwt erop dat de verzorger beschikbaar is in tijden van nood.
Zelfvertrouwen: Het kind ontwikkelt een gevoel van eigenwaarde en vertrouwen in het verkennen van de wereld.
Emotionele regulatie: Het kind leert emoties op een gezonde manier te uiten en te beheersen.
Veilige hechting ontstaat in een omgeving waar de behoeften van het kind worden herkend en vervuld. Dit betekent dat de verzorger responsief en consistent is, waardoor het kind zich veilig en geliefd voelt.
Onveilige hechting
Onveilige hechting ontstaat wanneer een kind geen consistente zorg en emotionele steun ontvangt. Dit kan gebeuren bij afwezige, emotioneel onvolwassen of narcistische ouders. Onveilige hechting kan zich uiten in verschillende vormen:
Angstige hechting: Het kind is constant bang om verlaten te worden en zoekt voortdurend bevestiging.
Vermijdende hechting: Het kind leert dat emotionele behoeften niet worden vervuld en trekt zich terug.
Gedesorganiseerde hechting: Het kind ervaart een mix van angst en verwarring in relaties.
Onveilige hechting ontstaat vaak in een omgeving waarin de verzorger onvoorspelbaar, afwijzend of inconsistent is. Dit kan leiden tot gevoelens van onzekerheid en angst bij het kind, die zich onbewust manifesteren in latere relaties als je eenmaal volwassen bent. Hieronder beschrijf ik een aantal kenmerken per onveilige hechtingstijl.
Angstige hechting
Bij angstige hechting is een persoon vaak bang om verlaten te worden en zoekt voortdurend bevestiging. Dit kan zich uiten in gedrag zoals:
Overmatige afhankelijkheid: steeds bevestiging zoeken van anderen en wordt misschien wel een people pleaser.
Jaloezie: angstig en bezitterig gedrag in relaties en vermoed gevaar van verlies.
Angst voor afwijzing: overdreven gevoeligheid voor kritiek en afwijzing.
2. Vermijdende hechting
Vermijdende hechting kenmerkt zich door een afwijzing van emotionele intimiteit. Dit kan zich uiten in gedrag zoals:
Emotionele afstand: moeite met het uiten van emoties en het aangaan van diepe emotionele banden en daarmee mensen liever op afstand houden.
Zelfstandigheid: overmatige nadruk op onafhankelijkheid en zelfredzaamheid dat kan leiden tot hyperzelfstandigheid en geen hulp durven vragen.
Conflictvermijding: vermijden van confrontaties en het vermijden van emotionele gesprekken, maar ondertussen wel de frustratie in het lijf vastzetten.
3. Gedesorganiseerde hechting
Gedesorganiseerde hechting combineert aspecten van zowel angstige als vermijdende hechting en leidt vaak tot verwarrend en tegenstrijdig gedrag:
Chaotische relaties: onvoorspelbare emotionele reacties en conflicten in relaties, een bepaalde onnavolgbaarheid in gelijkaardige situaties.
Innerlijke verwarring: moeite met het begrijpen en reguleren van eigen emoties en ze helemaal uitleven waardoor de ander beschadigd raakt of jezelf geweld aan te doen door alles in te houden.
Angst en wantrouwen: diepgewortelde angst voor afwijzing en verraad en je daarmee niet durven laten zien of horen.
Leven met onveilige hechting : zo ziet dat er uit
Invloed op persoonlijke relaties
Onveilige hechting kan een diepgaande impact hebben op persoonlijke en professionele relaties. We worden getriggerd door een beeld en passen daarin onze geautomatiseerde gedrag toe. Dat gaat helemaal onbewust en als we er niet bij stil staan, dan hebben we het helemaal niet door. Zonder compassievolle spiegeling of begeleiding zal dit strategisch veiligheidsgedrag ook niet worden doorbroken. We zien gedrag bij anderen doordat we door onze eigen "bril" kijken, maar dat is er eigenlijk niet. Het is onze manier van interpretatie en kijken (projectie). Of we leven helemaal de eerdere emoties vanuit eerdere relaties en herhalen dat gedrag in een huidige relatie (overdracht).
Projectie
Projectie houdt in dat je je eigen onbewuste gevoelens en gedachten toeschrijft aan anderen. Dit kan leiden tot misverstanden en conflicten in relaties. Bijvoorbeeld, iemand met angstige hechting kan voortdurend bevestiging zoeken omdat hij of zij bang is voor afwijzing, wat de partner kan ervaren als wantrouwen of bezitterigheid.
Overdracht
Overdracht is het proces waarbij gevoelens en gedragingen uit eerdere relaties (vaak met ouders) worden herhaald in huidige relaties. Dit kan leiden tot patronen van gedrag die moeilijk te doorbreken zijn. Bijvoorbeeld, iemand met een geschiedenis van emotioneel afwezige ouders kan moeite hebben om emotioneel beschikbaar te zijn voor een partner vanuit het veralngen om zelf eens helemaal emotioneel verzorgd te worden.
Invloed op werk en professionele relaties
De effecten van onveilige hechting strekken zich ook uit tot het professionele leven. Hoewel we ons professioneel vaak anders opstellen dan privé, zijn ook de principes van projectie en overdracht van toepassing. Dat kan leiden tot :
Burn-out en stress
Mensen met onveilige hechting kunnen een verhoogd risico lopen op burn-out en stress op het werk. Dit komt omdat ze vaak worstelen met gevoelens van onzekerheid en een constante behoefte aan goedkeuring en bevestiging, die ze waarschijnlijk niet krijgen zoals ze willen. De druk om te presteren loopt op, maar de afwezigheid van goedkeuring (of afkeuring) biedt weinig houvast.
Conflictvermijding en assertiviteit
Degenen met vermijdende hechting kunnen moeite hebben met assertiviteit en het aangaan van conflicten op de werkvloer. Dit kan leiden tot communicatieproblemen en onverwerkte spanningen. Overassertief wordt op den duur agressief en vermijdend wordt op den duur wrokkig. Dit komt de arbeidsrelaties over het algemeen niet ten goede
Verstoorde interpersoonlijke Relaties
Onveilige hechting kan ook invloed hebben op hoe iemand relaties met collega's en leidinggevenden aangaat en onderhoudt. Bijvoorbeeld, iemand met angstige hechting kan overdreven afhankelijk zijn van bevestiging door collega's of leidinggevenden, wat kan leiden tot spanningen en misverstanden omdat collega's dat van een professionele collega niet verwachten.
In zowel je privé- als in je professionele omgeving helpt het om op te gaan merken dat relaties anders reageren op je gedrag en verwachtingen. En dan om feedback te vragen. Dat is altijd voor iedereen goed, maar als je moet leven met onveilige hechting is het belangrijk om de spiegeling die je hebt gemist alsnog te ontvangen. Dat vereist moed, maar helpt je om onbewust gedrag dat je niet meer dient inzichtelijk te maken en uiteindelijk om te zetten in gedrag wat wel bij je past en authentiek is voor de situatie. Het voorkomt ook onbegrip bij anderen als je hen de gelegenheid biedt open met je sparren.
Hoe benader je onveilige hechting als volwassene?
Uitdagingen met relaties los je niet alleen op, maar in relatie. En dan bij voorkeur met iemand die alle kenmerken van emotionele volwassenheid in zich heeft en/of is opgeleid om je hierin te begeleiden.
Lichaamsgerichte therapie als werkvorm
Waarom is lichaamsgerichte therapie een prettige werkvorm? Door het bewustzijn te vergroten van alleen de mind naar het hele lichaam, komt er duidelijker in beeld wat je doet. Welke beweging maak je, achterwaarts of voorwaarts? En is die beweging nodig? Wat voor effect heeft deze beweging op je omgeving? Herkent de ander jouw grenzen niet omdat je misschien helemaal teruggetrokken bent? Of ben je ineens onverwachts assertief waardoor je omgeving wat terugschrikt, maar jouw wat emotionele afstand biedt.
Als je gewend bent om alles te bedenken, of in scenario's alle mogelijke uitkomsten te voorzien, dan verdwijnt lichaamspresentie naar de achtergrond. En daarmee mis je de informatie die je helpt om bewust te worden van de activaties in je zenuwstelsel en de daarvoor opgebouwde veiligheidsmechanismes.
Met een blik vanuit een ruim bewustzijn kun je kijken vanuit basale goedheid, vanuit je oorspronkelijk aard, waar niks goed of fout is. En met die blik kun je zonder oordeel kijken naar wat er gebeurt, wat er is, op dit moment. Er is ook ruimte voor mededogen, voor het harde werken of het ontkennen, het terugtrekken of naar voren stormen. Alles inhouden of uitbarsten. En voor zoveel angsten die random op komen en geen duidelijke oorsprong lijken te hebben.
In mijn praktijk werk ik met je samen om die ruime blik en mededogen te beoefenen en daarmee met het lichaam te werken aan nieuw repertoire. Want zou het niet fijn zijn om die oude projectie en overdracht aan zichzelf te laten en jij helemaal je oorspronkelijke kwaliteiten kan leven? Meer vanuit vertrouwen van binnen uit, in plaats van bevestigd vanuit buitenaf naar binnen?
Lees hier verder over wat je kunt verwachten als je met mij samenwerkt in een intensief 3 maanden traject "Ontdek je zachte kracht".
Conclusie
Het vereist moed om te herkennen en erkennen dat je onveilig bent opgegroeid en daardoor nu nog moet leven met onveilige hechting en de patronen die daar uit voort zijn gekomen. De gedragspatronen, die je niet meer dienen, onder ogen te komen en aan te gaan is een heftig proces. Het loskomen van opgroeien vanuit onveilige hechting, ongeacht in welke vorm dat zich nu nog uit, vraagt aandacht, beoefening en geduld. Je lichaam is daarbij een fantastisch hulpmiddel dat je altijd bij je hebt. Het helpt je te gronden en de stabiliteit weer terug te vinden.
Opgroeien met onveilige hechting is niet een "life sentence", je kunt er mee werken in veiligheid en vertrouwen om steeds meer van projecties en overdrachten los te komen. Werken aan nieuwe vormen van gedrag in relaties naar anderen lukt het best in een veilige relatie en oefenruimte om fouten te kunnen maken. Als je niet meer hoeft te kiezen tussen "ik of de ander" maar over kan gaan tot "ik en de ander" dan komt er rust en ruimte. Zo vallen één voor één de beschermingspatronen weg, die je nu tegen houden om helemaal authentiek jezelf te zijn.
Merk je dat je in je privéleven of op je werk ook ander gedrag laat zien dan je zou willen? Of dat je geen grip krijgt op je professionele ontwikkelkansen? Praat er eens over met je leidinggevende of een vertrouwenspersoon. Thema's als onveilige hechting aangaan leidt niet alleen tot beter inzicht en meer balans in je persoonlijke leven, maar ook in het professionele domein. Misschien is er wel budget beschikbaar om je vanuit een Persoonlijk Leiderschapstraject deze ontwikkeling door te laten maken.
Ben je benieuwd of lichaamsgerichte therapie jou kan helpen bij bewustwording? Maak dan eens een afspraak, geheel vrijblijvend! Dan vertel ik je hoe ik je kan begeleiding naar meer rust, energie en authentieke presentie!
Bronnen:
Psychologie, een inleiding - Zimbardo Johnson McCann - ISBN 9789043034593
De hechtingstheorie van Bowlby in het kort op Wikipedia
Houd me vast - Sue Johnson - ISBN 9789021565231
Overdracht en Tegenoverdracht - Fee van Delft - ISBN 9789024428281
Comments